Chantal Dam – Zwarts over haar werk als preventie-assistente binnen zorginstellingen

Chantal Dam – Zwarts werkte voorheen als preventie-assistente bij een reguliere tandartspraktijk, maar vond hierin niet de diepgang waar ze naar verlangde. Ze miste met name de persoonlijke aandacht en het gevoel van dankbaarheid wat je hiervoor zou terugkrijgen. Chantal Dam – Zwarts besloot daarom het roer om te gooien, door het voort te zetten in een geheel andere setting. Ze ging aan de slag als preventie-assistente bij MondzorgPlus, waar ze al snel de mogelijkheid kreeg de stap te zetten naar regiohoofd. Die kans greep ze met beide handen aan. 

Wat houdt je rol als regiohoofd bij MondzorgPlus in? 

“Sinds een aantal jaar werk ik als preventie-assistente bij MondzorgPlus, waarvan ik nu ruim drie jaar werkzaam ben als regiohoofd voor de regio Brabant. Sindsdien houd ik mij aanvullend bezig met het begeleiden en coachen van de preventie-assistenten in mijn regio. Omdat ik vanuit mijn rol van preventie-assistente met mijn voeten in de klei sta weet ik exact tegen welke situaties niet alleen zij, maar ook de zorgmedewerkers aanlopen. Dit maakt het voor mij gemakkelijker om hen waardevolle kennis, tips en tricks mee te geven. Een van mijn verantwoordelijkheden als regiohoofd is het bewaken van de kwaliteit, door indien nodig overleg te plegen met onze tandartsen en door te monitoren of de preventie-assistenten datgene doen wat wij van ze verwachten. Dit doe ik onder andere door na te gaan of er volgens de protocollen gewerkt wordt. Ik kijk mee hoe behandelingen doorlopen worden en of we de mondzorg nog verder kunnen verbeteren.”

“Omdat ik vanuit mijn rol van preventie-assistente met mijn voeten in de klei sta, weet ik exact tegen welke situaties de preventie-assistenten binnen mijn regio aanlopen.”

Wat trekt jou het meeste aan in je rol als preventie-assistente? 

“Het ‘mensen-mensen’ werk. Het persoonlijke contact met mensen vind ik erg fijn! Een mooi aspect aan mijn werk is dat je mensen steeds beter leert kennen. De gesprekken met de cliënten worden na verloop van tijd persoonlijker. Je weet op een gegeven moment steeds beter wat er in hun leven speelt. Het gaat dus veel verder dan alleen het verlenen van tandheelkunde. Het feit dat ik een aanspreekpunt voor ze ben, vind ik heel belangrijk. Een vriendelijk gezicht waar ze niet alleen op tandheelkundig gebied bij terecht kunnen. MondzorgPlus staat voor ‘de plus van extra aandacht’ en dit is in de praktijk ook echt zo, juist omdat we de tijd nemen voor mensen. De waardering die daaruit voortvloeit, geeft me veel voldoening. Dat miste ik echt in het verleden, vaak was het op uur en tijd werken. In de zorginstelling heb je meer gelegenheid om ook echt de mens achter de cliënt te zien. Wat speelt er bij diegene en wat heeft men nodig? De cliënt staat centraal, daarbij zoeken we naar doelmatige en passende mondzorg. Dat kan per cliënt verschillen.”

“We nemen echt de tijd voor mensen, juist dat maakt mijn werk zo mooi. De waardering die daaruit voorkomt, geeft me veel voldoening.”

Je geeft ook regelmatig advies over hoe betrokkenen de mond het beste kunnen reinigen, wat zijn de meest voorkomende problemen?

“Het grootste probleem waar ik tegenaan loop, is dat de zorg het in de praktijk lastig vindt om de mond goed te verzorgen. De mondzorg is vaak aan het einde van het zorgmoment in de ochtend gepland. Wanneer een cliënt aan het einde van een zorgmoment overprikkeld is en daardoor afweergedrag vertoont, is het noodzakelijk om te kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat de mondverzorging wel plaats kan vinden. Elke mond is anders en elk mens reageert anders. Ik geef dan vaak het advies om het later die dag nog eens te proberen. Ondanks dat onze preventie-assistenten bepaalde handvatten aanreiken over hoe te handelen in afwijkende situaties, is het voor de zorg mede vanwege drukte soms lastig om van bestaande routines af te wijken. Ondanks dat we samen de best mogelijke zorg willen verlenen, blijft mondzorg helaas nog te vaak het onderschoven kindje.”

Wat zijn de belangrijkste punten in het omgaan met de kwetsbare doelgroepen?

“Het belangrijkste aandachtspunt in het omgaan met de kwetsbare doelgroepen is om elke cliënt individueel te bekijken. Wanneer iemand in een vergevorderd stadium van dementie verkeert, kan diegene onvoorspelbaar gedrag vertonen. Vaak overleg ik op voorhand met de zorg over hoe het op dat moment met de betreffende cliënt gaat. Soms weet ik dan dat ik mijn invulling die dag moet aanpassen door die dag een andere handeling uit te voeren. Alsnog kan het dan voorkomen dat ik hiermee net gestart ben en dat ik weer moet stoppen. Ondanks dat ik de tijd neem, ben ik dan toch nog te snel geweest en heeft de cliënt eerst nog even moeten wennen aan het contact. Bij kwetsbare doelgroepen is het des te meer belangrijk aandacht, tijd en rust te geven.”

“Bij kwetsbare doelgroepen is het des te meer belangrijk om aandacht, tijd en rust te geven.”

Hoe zorg je ervoor dat de mondzorg verleend kan worden zonder te veel spanning voor de bewoner?

“Ik bekijk per situatie waar iemand baat bij heeft en waar men rustig van wordt. Over het algemeen helpt het om rustmomenten in te bouwen en oprecht contact te maken. Wanneer ik me voor het eerst bij een bewoner introduceer, ga ik eerst bij diegene zitten. Ik leg uitgebreid uit wie ik ben en wat ik kom doen. Als men in een fase van hun leven is waarbij dat niet meer helemaal begrepen wordt, laat ik die uitleg achterwege. Ik maak dan op een andere manier contact, zodat de cliënt me wel voelt. Dat kan zijn door een kalmerende hand op de arm of de rug. Soms kan het rustgevend zijn een bekende erbij te betrekken, een vertrouwd gezicht. Ondanks dat ik iemand al een aantal keren gezien heb, kan men ineens vergeten zijn wie ik ben. Om onnodige prikkels te voorkomen, kan het helpen om op de gang al het een en ander voor te bereiden. Zo hoef ik dit eenmaal binnen niet meer te doen. Wanneer iemand eerder geweigerd heeft, houd ik hier de volgende keer rekening mee. Ik informeer dan vooraf bij de zorg om te inventariseren hoe het op dat moment met de cliënt gaat. Wanneer het voor iemand fysiek een hele opgave is om naar de kamer te wandelen zoek ik naar een passende ruimte dichterbij, zodat ze niet ver hoeven te lopen. Soms is het even zoeken naar wat werkt, al dan niet samen met de zorg. Zij kennen de bewoners nog beter en weten vaak wat iemand rust geeft, waardoor diegene tevens beter behandelbaar is.”

Zie je verandering in de kwaliteit van mondverzorging, in het begin van je carrière en nu?

“Ja en nee, de hoge standaard die wij hanteren op de werkvloer is mijns inziens onveranderd gebleven. Wel hebben wij in de loop der jaren een aantal veranderingen doorgevoerd op het gebied van onze voorzieningen en educatie. Zo zijn de materialen die we op locatie gebruiken nog vollediger geworden. De klinische lessen die wij ter ondersteuning aan verzorgenden in instellingen aanbieden, hebben een belangrijk aandeel in het vergroten van de kennis. En daarmee dus het verder verbeteren van de kwaliteit van mondzorgverlening. Ik merk dat dit in de praktijk zijn vruchten afwerpt. Het valt mij op dat er binnen de instellingen zelf de afgelopen jaren meer bewustwording is gekomen voor het belang van goede mondzorg. Ik krijg op een aantal locaties regelmatig proactief verzoeken vanuit de zorg, of wij ze willen helpen om de mondzorg binnen hun instelling meer onder de aandacht te brengen. Steeds vaker worden er ook expliciet op het gebied van mondzorg aandachtsvelders aangesteld. Dit is ook voor ons erg prettig omdat we zodoende een centraal aanspreekpunt hebben in het geval van bepaalde veranderingen of vragen. Doordat we de tijd nemen voor onze cliënten en intensief samenwerken met de verschillende zorgdisciplines houden we ook in de toekomst de kwaliteit hoog. Het mondzorgteam, de zorgprofessionals in de zorginstelling, de medewerkers op het servicekantoor, het sterilisatieteam, de koeriers: iedereen is goed op elkaar ingespeeld en zet de wensen van de cliënten voorop.”

“Het valt mij op dat er binnen instellingen de afgelopen jaren meer bewustwording is gekomen voor het belang van goede mondzorg.”

Heb je een gouden tip die je graag zou willen delen? 

“Luister en kijk naar de cliënt. Bekijk per situatie wat gewenst en ook mogelijk is. Een praktisch voorbeeld hiervan is dat ik bij iemand die afweergedrag vertoont, probeer om samen te poetsen. Ik houd de hand dan vast in de ‘vlinderstand’. Zodoende kan ik zelf de tandenborstel vasthouden maar neem ik de cliënt wel mee in de poetsbeweging. Met resultaat. Mensen met dementie herkennen automatisch die bewegingen en begrijpen zodoende beter wat er gebeurt, men laat het dan vaker toe. Zoek naar mogelijkheden, denk niet in onmogelijkheden.”